Maria van Bourgondië

 

Maria van Bourgondië (Brussel, 13 februari 1457 – Brugge, 27 maart 1482) was hertogin van Bourgondië, Brabant, Limburg, Luxemburg en Gelre, gravin van Vlaanderen, Artesië, Holland, Zeeland, Henegouwen, Namen en Franche-Comté, vorstin van de Nederlandse Gewesten.

Als enige dochter van Karel de Stoute en Isabella van Bourbon, nam zij na de dood van haar vader op 5 januari 1477 tijdens de Slag bij Nancy het bewind in zijn erflanden over. Zij werd door prinsen over heel Europa ten huwelijk gevraagd en onder meer de Franse koning Lodewijk XI zag in haar de gedroomde huwelijkspartner voor zijn zoon, de dauphin Karel om zo Bourgondië bij zijn kroondomein te kunnen voegen. Maria zocht daarom steun bij haar onderdanen.
Zij werd onmiddellijk geconfronteerd met hun ontevredenheid omwille van het oorlogszuchtig en centralistisch beleid van haar vader. Door toekenning van het Groot Privilege op 11 februari 1477 verkreeg Maria financiële en militaire steun van de Staten-Generaal. Ook moest zij, om tegemoet te komen aan het particularisme, aan verscheidene gewesten en steden eigen keuren verlenen en toezien hoe haar vaders trouwe Kanselier Hugonet en raadgever Guy de Brimeu (heer van Humbercourt, landvoogd van Limburg, Maastricht en Namen) en schatbewaarder Jan van Meile op beschuldiging van hoogverraad (corruptie) werden onthoofd te Gent.
Op 19 maart 1477 deed ze op verzoek van de prins-bisschop afstand van al haar rechten op het prinsbisdom Luik.

Maximiliaan I van Oostenrijk

Op 19 augustus 1477 trouwde Maria met Maximiliaan I van Oostenrijk, waardoor er een einde kwam aan haar korte persoonlijke regeerperiode en meteen de Franse dreiging het hoofd geboden kon worden: Maximiliaan versloeg op 7 augustus 1479 de troepen van Lodewijk XI in de Slag bij Guinegate.

Door zijn huwelijk met Maria van Bourgondië werd Maximiliaan na haar voortijdige dood in 1482 de feitelijke machthebber over de Nederlanden en de Franche-Comté, als regent voor zijn vierjarig zoontje Filips I van Castilië. In 1486 werd hij gekozen tot Rooms-koning en 22 jaar later, in 1508, door paus Julius II tot keizer van het Heilige Roomse Rijk gekroond — hij was echter al de facto keizer sinds 1493, het jaar waarin zijn vader overleed. De Brugse stedelingen zetten hem in 1488, in hun strijd om autonomie, meer dan vier maanden gevangen in de stad.
In 1494 viel het Franse leger, onder bevel van koning Karel VIII, Italië binnen, wat leidde tot de Italiaanse Oorlog van 1494 - 1498, de eerste van de Italiaanse Oorlogen. Die konden slechts na zijn dood, in 1525, door de Slag bij Pavia tijdens de Italiaanse Oorlog van 1521 - 1526 in het voordeel van het rijk worden beslecht.
Maximiliaans zoon Filips werd in 1494 meerderjarig verklaard en nam vanaf dan persoonlijk het bewind in handen, waardoor het regentschap van Maximiliaan verviel. Na het overlijden van Filips in 1506 gingen de Nederlanden en de Franche-Comté naar zijn zesjarige zoontje Karel. Tot 1515 stond Karel onder het voogdijschap van zijn grootvader Maximiliaan. Deze had het echter te druk met zijn andere regeringstaken en militaire campagnes en hij liet zich, met instemming van de Staten-Generaal, in de Nederlanden vervangen door zijn dochter Margaretha van Oostenrijk, die daarmee de eerste landvoogdes van de Nederlanden werd. Deze functie zou ook onder Karel en zijn opvolgers blijven bestaan.

Maximiliaan overleed in 1519 in de stad Wels in Opper-Oostenrijk. Voor zijn grafmonument in de Hofkerk in Innsbruck had hij opdracht gegeven om 40 levensgrote bronzen standbeelden te laten gieten, maar slechts 28 ervan zijn ooit voltooid. Hij werd echter bijgezet in de hofkapel van zijn geboorteplaats, Wiener Neustadt. Als keizer werd hij opgevolgd door zijn kleinzoon Karel V. Zijn eigen zoon Filips de Schone was immers al overleden in 1506.
Om de toenemende druk te verminderen die ontstaan was door verdragen afgesloten tussen de heersers van Frankrijk, Polen, Hongarije, Bohemen en Rusland, pleegde Maximiliaan in juli 1515 in Wenen overleg met koning Wladislaus II van Hongarije en Bohemen, en met diens broer Sigismund I van Polen. Het daar afgesproken dubbelhuwelijk (de Wiener Doppelhochzeit) tussen twee kleinkinderen van Maximiliaan (Ferdinand en Maria) en de enige kinderen van Wladislaus (Anna en Lodewijk) zorgden ervoor dat elf jaar later ook Hongarije en Bohemen toevielen aan het huis Habsburg.

Maximiliaan sloot op 22 juli 1489 een huwelijk met de handschoen met Anna van Bretagne, dit huwelijk werd voor oktober 1491 ontbonden.
Op 16 maart 1494 huwde Maximiliaan met Bianca Maria Sforza. Uit dit huwelijk werden eveneens geen kinderen geboren.
Naast zijn kinderen uit zijn huwelijk met Maria van Bourgondië had hij een aantal onechte kinderen:

• Joris van Oostenrijk (Gent, 1505 - Luik, 1557) was een natuurlijke zoon van Maximiliaan en Margaretha van Edelsheim. Joris werd in 1536 bisschop van Brixen en van Brescia en in 1538 werd bij bisschop van Valencia.
• Dorothea van Oostenrijk was een natuurlijke dochter van Maximiliaan. Zij trouwde met Jan heer van Durbuy, gouverneur der landen van Overmaas en drossaard en kastelein van Valkenburg. Anna van Oostfriesland-Durbuy, een dochter van Doreothea en Jan, trouwde met Joost van Bronckhorst-Gronsveld.
• Barbara Disquis, ('s-Hertogenbosch,1482 - 22 september 1568) een gevolg van zijn bezoek aan 's-Hertogenbosch in 1481. Zij trad op 15-jarige leeftijd in een klooster en verbleef daar tot haar overlijden.

Titels

• 5 januari 1477–27 maart 1482: hertogin van Bourgondië als Maria I (hoewel Lodewijk XI, koning van Frankrijk dit gebied had ingenomen toen Karel de Stoute stierf)
• 5 januari 1477–27 maart 1482: hertogin van Brabant als Maria I
• 5 januari 1477–27 maart 1482: hertogin van Gelre als Maria I
• 5 januari 1477–27 maart 1482: hertogin van Limburg als Maria I
• 5 januari 1477–27 maart 1482: gravin van Lothier als Maria I
• 5 januari 1477–27 maart 1482: gravin van Luxemburg als Maria I
• 5 januari 1477–27 maart 1482: markgravin van Namen als Maria I
• 5 januari 1477–27 maart 1482: gravin van vrij Bourgondië (Franche-comté) als Maria I
• 5 januari 1477–27 maart 1482: gravin van Artesië als Maria I
• 5 januari 1477–27 maart 1482: gravin van Charolais als Maria I
• 5 januari 1477–27 maart 1482: gravin van Vlaanderen als Maria I
• 5 januari 1477–27 maart 1482: gravin van Henegouwen als Maria I
• 5 januari 1477–27 maart 1482: gravin van Holland als Maria I
• 5 januari 1477–27 maart 1482: gravin van Zeeland als Maria I
• 5 januari 1477–27 maart 1482: gravin van Zutphen als Maria I

Maria overleed, op 25-jarige leeftijd, aan de gevolgen van een val van haar paard tijdens een valkenjacht in de bossen bij het kasteel van Wijnendale. Haar vierjarige zoontje Filips de Schone volgde haar op, onder het regentschap van zijn vader Maximiliaan. Zij werd begraven in de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Brugge, waar haar grafmonument zich bevindt, vlak naast het praalgraf van haar vader Karel de Stoute. Tijdens archeologisch onderzoek in 1979 werd haar stoffelijk overschot geïdentificeerd.

Na haar dood zou Maximiliaan het zeer nadelige vredesverdrag dat Maria had gesloten met de Franse koning betwisten, maar kreeg hierdoor te kampen met voortdurend verzet van de Vlaamse steden. In Vlaanderen was men reeds blij verlost te zijn vanonder de Franse leenheerschappij en men ervoer oorlog als een aanslag op hun welvarende economie. Deze was gevoelig voor oorlogen, vanwege de import van grondstoffen.